واکاوی خاستگاه سفال زرین فام ایران (تحلیل و بازشناسی نمادگرایانه نقوش)

thesis
abstract

کمابیش، هم زمان با حکمرانی سلجوقیان، ساخت سفال هایی با شکل، نقش و روشی نو در ایران آغاز شد و از سده های ششم تا هشتم هجری قمری رواجی چشمگیر یافت. در میان روش های فراوان و گوناگون مورد استفاده در ساخت و تزیین سفال ها، تکنیک «زرین فام» جلوه و مقامی خاص دارد و با ویژگی های منحصر به فرد و چشمگیر، یکی از عالی ترین نمونه های سفال اسلامی است. علیرغم تمامی پژوهش های صورت گرفته در این زمینه، خاستگاه سفال زرین فام ایران نامشخص است. نقوش و ساختار این سفال ها بارها به وسیله پژوهشگران مورد بررسی های گوناگون سبک شناسی و زیبایی شناسی قرار گرفته، ولی تاکنون درباره خاستگاه این لعاب چه از نظر مکانی، زمانی و انگیزشی، اتفاق نظری ایجاد نگردیده و گاه از ایران، مصر و یا از عراق به عنوان نخستین مراکز ساخت سفال زرین فام، نام برده می شود. پرسش آغازین و ویژه این رساله نیز بدین گونه مطرح گردید که خاستگاه لعاب و سفال زرین فام ایران کدام کشور است؟ ایجاد این فناوری در چه زمانی رخ داده است؟ انگیزه اصلی و منشأ پیدایش این لعاب چه بود؟ این پژوهش برمبنای این فرضیه کلی شکل گرفته است که مراکزی غیر از ایران، محل پیدایش سفال های زرین فام بوده اند. عراق و مصر برای احراز مقام ابداع این لعاب، در الویت بوده و روش ساخت لعاب زرین فام از این کشورها به طرق گوناگون به ایران راه یافته است. در این پژوهش، فرضیه ی یافتن خاستگاه سفال زرین فام بر اساس ریشه یابی نقوش، کارآیی نداشت و ره به جایی نبرد. در راستای انجام پژوهش، آشکار گردید که با استناد به رخدادهای تاریخی، برخی پدیده های اجتماعی و پیش زمینه های لازم برای ابداع این لعاب (بدنه خمیرسنگی، لعاب سربی-قلعی و کیمیاگری) می توان این منشأیابی را پی گرفت. مهم ترین هدف این رساله، یافتن منشأ پیدایش و خاستگاه (مکان، زمان و انگیزه) اصلی سفال زرین فام ایران است. در این نوشتار برآنیم تا با بررسی آرای صاحب نظران در این مقوله و نقد آنها، به نتیجه ای قوام یافته و مبتنی بر یافته های علمی در مورد خاستگاه سفال زرین فام ایران دست یابیم. پژوهش حاضر با مفهومی میان رشته ای بر اساس هدف، از نوع بنیادی بوده و برای گردآوری داده ها (هنری، تاریخی، ادبی و سیاسی) از منابع نوشتاری و مستندات عینی بهره برده است. ماهیت و روش اصلی اجرای این رساله، تاریخی-توصیفی بوده و در پاره ای موارد نیز رویکرد تحلیلی و تطبیقی مد نظر واقع شده است. بنیاد بررسی در این رساله، بر پایه پیش فرض های یافت شده از سوی برخی پژوهشگران، مبنی بر سیر تکامل و تطور سفال اسلامی و کیمیاگری است. بنا به یافته ها و نتایج کلی حاصل از پژوهش، شیشه های رومی– یونانیِ مصر سرمنشأ لعاب زرین فام بوده و مصر خاستگاه اصلی لعاب زرین فام است. به نظر می آید که ایران بعد از مصر و عراق، در قرن ششم هجری شروع به ساخت سفال زرین فام کرده است. کیمیاگری، پیش زمینه ای مناسب و منطقی برای ابداع این لعاب است. در ایران پیش نیازهای لازم برای ساخت لعاب زرین فام مهیا نبوده و برخی پدیده های اجتماعی، پشتوانه شکل گیری و رواج این نوع سفال بوده اند. به روش ریشه یابی و یا نمادشناسی نقوش نمی توان خاستگاه لعاب زرین فام را واکاوی نمود.

similar resources

بررسی و تحلیل نقوش سفال زرین فام قرون 7 و 6 ری

چکیده ری از مناطق مهم باستانی است که از جهات مختلف بویژه از لحاظ ترانزیتی، همواره از پیش از تاریخ تاکنون، مورد توجه و محل استقرار مردمان و فرهنگ ها بوده است. این شهر در دوران اسلامی از جهات مختلف سیاسی، اقتصادی، صنعتی و هنری به آن درجه از اهمیت می رسد که آن را " ام البلاد " و " عروس شهرها " می نامند. از آنجا که سفالینه ها همواره بسیاری از نیازهای بشر را برآورده می کرده اند، سفالگری در دوره ا...

15 صفحه اول

تحلیل ساختاری نقوش سفال نوسنگی شمال غرب ایران

برای مطالعه، مقایسه و طبقه بندی سفال شاخصه های متعددی وجود دارد از جمله جنس، رنگ، خمیره، شکل، نقش و غیره. در مطالعه و مقایسه سفال باید تمام شاخصه ها در نظر گرفته شود. ولی چون در یک تحقیق وپژوهش باستان شناسی پرداختن به تمام جنبه ها کار را مشکل و سخت می نماید. می توان برخی از شاخصه ها را بطور جداگانه مطالعه نمود و با در نظر گرفتن دیگر داده ها به تحلیل و تجزیه پرداخت. این عمل و روش منجر به دقت و ...

full text

بازتاب شکل‌گیری دو پدیده اجتماعی بر سفال‌های زرین فام دوره‌ی سلجوقیان؛ پیدایش طبقه متوسط و مردمی شدن هنر

سفال زرین‏فام که از سده‌های ششم تا هشتم هجری قمری در ایران رواجی چشمگیر داشت، کمابیش هم‏زمان با حکمرانی سلجوقیان بر ایران، پدیدار شد. واکاوی این آثار علاوه بر جنبه‏های فنی، ساختاری و زیبایی‏شناسی؛ گاه تصویری روشن از وضعیت این دوره از منظر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را پیش روی ما می‏گذارد. در این پژوهش تلاش بر این است که به هدف شناسایی شرایط و شاکله‌های اجتماعی این دوره؛ سفال زرین فام سده ...

full text

تحلیل ساختاری نقوش سفال نوسنگی شمال غرب ایران

برای مطالعه، مقایسه و طبقه بندی سفال شاخصه های متعددی وجود دارد از جمله جنس، رنگ، خمیره، شکل، نقش و غیره. در مطالعه و مقایسه سفال باید تمام شاخصه ها در نظر گرفته شود. ولی چون در یک تحقیق وپژوهش باستان شناسی پرداختن به تمام جنبه ها کار را مشکل و سخت می نماید. می توان برخی از شاخصه ها را بطور جداگانه مطالعه نمود و با در نظر گرفتن دیگر داده ها به تحلیل و تجزیه پرداخت. این عمل و روش منجر به دقت و ...

full text

تحلیل نمونه‌هایی از نقوش زنان بر سفال دوران اسلامی

موضوع تحقیق پیشِ رو، بررسی و تحلیل تعدادی از سفالینه‌های دوران اسلامی است که حاوی نقوش تزیینی زنان می‌باشند. هدف اصلی این مقاله، شناساییِ عوامل تعیین‌کنندة استفاده ‌از این نوع نقوش و پاسخ به سؤالات مهمی ‌از این قبیل است: نقوش زن بیشتر در کدامیک از مقاطع تاریخیِ هنر سفالگریِ دوران اسلامی ‌‌مشاهده می‌شود؟ این نقوش دارای چه ویژگی‌هایی بوده و چه عواملی در کاربرد آن‌ها تأثیرگذار بوده است؟ بدیهی است که پ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت مدرس - دانشکده هنر و معماری

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023